श्री हेमंत सांबरे यांचे लिखाण

मागच्या व दुसऱ्या भागात आपण आझाद हिंद सेनेने कशा प्रकारे बाहेरून ब्रिटिश भारतीय सत्तेवर आक्रमण केले , इथपर्यंत चर्चा केली . आता तिसऱ्या व शेवटच्या भागात आपण नाविक दलाचे 1946 चे बंड व इतर सशस्त्र दलांनी केलेला उठाव व त्याचे परिणाम यांची अतिशय खोलात जाऊन चर्चा करूया . पहिल्या भागात आपण बघितले की दुसऱ्या महायुद्धाच्या थोडे आधी व युद्ध सुरू असताना मोठ्या प्रमाणात ब्रिटिश भारतीय सैन्यात भरती झाली . भारतीय उपखंडाचा नकाशा आपण नीट बघितला तर लक्षात येईल की समुद्रकिनारा ( Sea Coastal ) (खाली चित्र जोडतोय )  हा भूभागाच्या सीमेपेक्षा तीन पटीने जास्त होता व आजही आहे . म्हणजेच जर ब्रिटिशांना जर आपल्या भारतातील साम्राज्याचे रक्षण करायचे असेल तर नाविक दल व त्यात त्यांच्यासाठी काम करणारे सैनिक खूप महत्त्वाची भूमिका (Role ) निभावत होते . म्हणजेच हे नौसैनिक कुणाच्या बाजूने आहेत ही गोष्ट खूप नाजूक (Critical ) ठरत होती . Royal Indian Navy ( ज्यांनी 1946 चा उठाव केला )ची स्थापना होण्यापूर्वी  हे भारताचे समुद्रकिनारे Royal Navy च्या ताब्यात असत व Royal Navy ही सेना British Ne...

आझाद हिंद सेनेचा ब्रिटिश सत्तेवर निर्णायक घाव ! याची सुरुवात होते , १९३८ या वर्षी  सुभाषबाबू खरे तर बॅरिस्टर जिना यांना भेटायला आधी गेले होते , पण त्यांनीच त्यांना हिंदूंचे खरे प्रतिनिधी म्हणून सावरकरांची भेट घ्यायला सांगितले . या भेटीचे छायाचित्र सुदैवाने सध्या उपलब्ध आहे (खालीलप्रमाणे )  अर्थात या भेटीत नेमके काय बोलणे झाले हे दीर्घकाळ स्वतः सावरकर यांनी सांगितले नाही व सुभाषबाबूंचा  एका विचित्र अपघातात मृत्यू झाल्याने ते ही सांगण्यास उरले नव्हते .  पण पुढे आपल्या देशाला स्वातंत्र्य मिळाले तेव्हा स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी अभिनव भारताच्या सांगता समारंभात या भेटीचे वर्णन केले  * आझाद हिंद सेना , सुभाषबाबू व सावरकर*  २२ जून १९४० - सावरकर सदन - सुभाषचंद्र बोस व सावरकर यांची भेट झाली होती . या भेटीत नेमके काय झाले हे खुद्द  सावरकरांनी अभिनव भारताच्या सांगता समारंभाच्या भाषणात सांगितले होते , या 1940 ला झालेल्या भेटीत  सावरकर सुभाष बाबूंना उद्देशून म्हणतात , " सुभाषबाबू ,मला सांगा की चालू महायुद्धात ब्रिटन सापडले  असताना या संधीचा आपण लाभ...

तुकाराम गाथा मी दहावीत असताना वाचली होती . तेव्हा त्यातली सोप्पी व मनाला थेट भिडणारी भाषा खूप आवडली होती . जगद्गुरू संत तुकाराम महाराज म्हणजे नुसते संत नव्हते तर ते एक श्रेष्ठ व जागतिक दर्जाचे कवी ही आहेत .  आज मी वाचकांसाठी तुकारामांचा " वृक्षवल्ली आम्हा सोयरे " या अभंगाचा मला समजलेला , भावलेला अर्थ उलगडून सांगण्याचा प्रयत्न करणार आहे . हा माझा सगळ्यात जास्त आवडता अभंग आहे . आधी अभंग पूर्ण सांगतो व नंतर एक एक कडवे घेऊन त्याला उलगडत जाऊ , . वृक्षवल्ली आम्हां सोयरे वनचरें। पक्षीही सुस्वरें आळविती ॥ १ ॥ येणें सुखें रुचे एकांताचा वास । नाहीं गुण दोष अंगा येत ॥ २॥ आकाश मंडप पृथिवी आसन । रमे तेथें मन क्रीडा करू ॥ ३ ॥ कंथाकमंडलॊ देहौउपचारा । जाणवितो वारा अवसरू ॥ ४॥ हरिकथा भोजन परवडी विस्तार । करोनि प्रकार सेवूं रुची ॥ ५ ॥ तुका म्हणे होय मनासी संवाद । आपुलाचि वाद आपणांसी ॥ ६॥ आपल्याला सर्वांना माहीत आहे की तुकोबा हे देहूच्या जवळ भंडारा नावाचा डोंगर आहे तेथे बऱ्याचदा एकांतात जाऊन बसत . त्यांच्या आयुष्यात खूप कठीण काळ येऊन गेल्यावर , त्यांनी आयुष्यात संतपद गाठले होते . य...

(ब्रिटिश भारतीय सैनिक-संग्रहित छायाचित्र) स्वातंत्र्यवीर सावरकर व हिंदू महासभा  यांनी दुसरे महायुद्ध सुरू होण्याच्या आधी बरेच वर्षे " हिंदूंचे सैनिकीकरण" म्हणजेच ब्रिटिश भारतीय सैन्यात हिंदूंची भरती हा उपक्रम सुरू केला होता  .  दुसरे महायुद्ध सुरू असताना काँग्रेसने सतत  सावरकरांची भयंकर उपेक्षा केली व त्यांना सतत Recruiter म्हणून  हिणवले , पण भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर  ब्रिटनचे पंतप्रधान Clemet Attlee (1951)  हे त्यावेळच्या प. बंगाल चे राज्यपाल पी बी चक्रवर्ती यांच्याशी बोलताना म्हणाले , "ब्रिटिशांनी भारताला स्वातंत्र्य देण्याची मुख्य तीन  कारणे अशी की ,  1. आझाद हिंद सेनेने बाहेरून निर्माण केलेला दबाव . 2. दुसरे  महायुद्ध संपल्यावर,  जगभरातील भारतीय सैन्याने ब्रिटिशां विरुद्ध  केलेले बंड .  3.  त्याचवेळी शेवटी झालेले  नाविक दलाचे निर्णायक बंड  या तीन गोष्टी भारताला ब्रिटनने स्वातंत्र्य देण्यासाठी मुख्यत्वे कारणीभूत ठरल्या  "  (Ref - This talk  between them was further publ...